İzmir’in kent yenileme sürecinde yaşananların perde arkası: Süresi geçmiş beton ve eksik demir

EGELİ GAZETE/ÖZEL YAZI DİZİSİ-Bugün İzmir’de 117 yurttaşımızı yitirdiğimiz 30 Ekim 2020’da yaşanan depremin yıldönümü. Depremler her seferinde kent yenilemenin hayati önemini bir kez daha ortaya koyuyor. İzmir’de 
İzmir’de son 5 yılda yaşanan ve Türkiye’ye gündem olan kent yenileme sürecini  anlattığımız yazı dizisinin son bölümüne bugün de çok önemli konu ve belgelerle devam ediyoruz.

Kentsel dönüşüm alanlarında yapım aşamasındaki etaplarda mülkiyetin İzmir Büyükşehir Belediyesine ait olması nedeniyle inşaatların fenni mesuliyeti ve yapı denetim hizmetleri, İmar Kanunu’nun 26. Maddesi kapsamında İzmir Büyükşehir Belediyesi Kentsel Dönüşüm Dairesi Başkanlığı personeli tarafından yüklenilmişti.

Örnekköy kentsel dönüşüm alanında 3. Etap kapsamında devam eden inşaatlarda döşeme betonu dökülmeden önce kontrol teşkilat ve fenni mesul tarafından yapılan donatı kontrolünde, demir donatının betonarme uygulama projesine göre tamamlanması istendi.. Ancak sahada yapılan imalatın onaylı projelere uygun hale getirilmemesi, fen ve sanat kurallarına uygun olmayan eksik demir donatı ve süresi geçmiş beton kullanılarak “kat betonu” dökülmesi neticesinde yapı denetimden sorumlu fenni mesul ve kontrol teşkilatı tarafından İmar Kanunu’nun 28. Maddesi kapsamında tutanak düzenlenerek işlem tesis edildi.

“3194 sayılı İmar Kanunu: Müelliflik, fenni mesuliyet, şantiye şefliği, yapı müteahhitliği ve kayıtlar” bölümünün 28’inci maddesinde bu durum şöyle ifade ediliyor: Yapının mevzuata aykırı yapılması veya istifaları halinde, bu durumları altı iş günü içinde ilgili idareye yazılı olarak bildirmek zorundadır. Aksi takdirde, fenni mesuller kanuni mesuliyetten kurtulamaz. Bildirim üzerine, en geç üç iş günü içinde 32 nci maddeye göre işlem yapılır.”

ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞINA KOOPERATİF BAŞVURDU

28. maddede ilgili idare olarak belirtilen inşaat ruhsatını veren Belediye olması nedeniyle fenni mesulün tespit ettiği aykırılıklar İzmir Büyükşehir Belediyesi ile Karşıyaka Belediyesine bildirildi.

Örnekköy 3. Etap için S.S. İş Dünyası Konut yapı Kooperatifinin, Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı İzmir İl Müdürlüğüne verdiği dilekçe ile inşaatın mühürlenmesi işleminin kaldırılmasına yönelik tespit yaptırılması için izin istedi. Bakanlık da bu başvuru üzerine İzmir Büyükşehir Belediyesinden Kooperatifin kentsel dönüşüm projesindeki statüsünü belirleyen bilgi ve belgeleri istedi. O aşamada Bakanlık, İZBETON A.Ş yükümlülüğünde bulunan etaplarda belediyenin alt taşeron onayı veya devir onayı vermediğini tespit etti.

Böylece söz konuş kooperatifin başvurusuyla Çevre, Şehircilik Ve İklim Değişikliği Bakanlığı işin içine girmiş oldu. Çevre, Şehircilik Ve İklim Değişikliği Bakanlığı İzmir İl Müdürlüğü, İmar Kanunu’nun 8/g maddesi kapsamında Örnekköy kentsel dönüşüm alanında inşaat etaplarında teknik ve idari yönden yaptığı inceleme neticesinde tespit ve değerlendirmelerini belediyeye bildirdi.

Bakanlığın İl Müdürlüğünün yazısında; İZBETON A.Ş. tarafından yapım işinin kooperatif üzerinden yürütülmesinin mevzuat açısından uygun olmadığı tespit edildiğinden, kooperatif yöneticileri hakkında Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunduğunu, Belediye ve İZBETON sorumluları için İzmir Valiliği’ne bildirimde bulunulduğunu belirterek ileride kamu zararı doğmaması için imalatların durdurulması gerektiğini belirtti.

SAYIŞTAY MÜFETTİŞİ DE “KOOPERATİFE DEVİR YASAL DEĞİL” DEDİ

Sayıştay Başkanlığı tarafından İZBETON A.Ş. için düzenlenen 2022 Yılı Denetim Raporu’nda Kooperatifler ile imzalanan Protokoller için “Şirket tarafından söz konusu yapım işlerinin 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun hükümleri uyarınca protokolle üçüncü şahıslara verilmesi mümkün değildir” değerlendirmesi yapıldı. 

Tam da bu aşamada 14.07.2023 tarih 742 sayılı İzmir Büyükşehir Belediye Meclis Kararı ile organizasyon değişikliğine gedildi. Kentsel Dönüşüm Dairesi Başkanlığı kapatılarak Deprem ve Risk Yönetimi Dairesi Başkanlığı altında müdürlük olarak yapılandırıldı.

İNŞAAT TAMAMLAMA ORANI YÜZDE SIFIR OLAN VAR

İzmir Büyükşehri Belediye Meclisinin 16.04.2024 tarih ve 377 sayılı kararı ile Kentsel Dönüşüm Dairesi Başkanlığı’nın tekrar kurulmasını takiben tüm projeler ile ilgili genel değerlendirmeler yapıldı.

Örnekköy 3. ve 4. Etap için protokol de belirlenen iş süresinin uzatılarak 210 gün ilave süre ile 31.07.2024 olarak belirlenmiş olmasına rağmen fiziki imalat; 3. Etap için yaklaşık % 20, 4. Etap için % 33 olarak tespit edildi. Protokol kapsamında bulunan diğer etaplarda da imalat seviyelerinin iş programının çok gerisinde olduğu görüldü. 

Kurumların denetim raporları değerlendirilmesi sonunda İZBETON A.Ş yükümlülüğünde bulunan yapım etaplarının ilgili mevzuata ve protokol hükümlerine uygun yürütülmesini temin etmek üzere İZBETON A.Ş. ile kooperatifler arasında imzalanan protokollerin sonlandırılması kararı alındı.

İZBETON A.Ş. kooperatiflere sözleşmelerin sonlandırıldığını bildirdi ve mahkemeler aracılığı ile şantiyelerdeki imalat seviyesini ve kalan işlerin tamamlanma bedelini tespit ettirdi. Tüm şantiyelerdeki imalat seviyesi onaylı iş programlarının çok gerisinde kaldığı görüldü.
 
Örnekköy 3. Ve 4. Etapta iş süresi 31.07.2025 tarihinde bitmiş olmasına rağmen mahkeme tarafından 3. Etap ta imalat seviyesi % 22,11, 4. Etapta % 35,66, Aktepe-Emrez’de % 9,77, Uzundere 3. Etap ta % 5,35, 4. Etap ta % 0 olarak tespit edildi.
 
İZBETON A.Ş. tarafından Örnekköy 3. Ve 4. Etap için 4734 sayılı Kanun un 21/B maddesi kapsamında ihale yaparak çalışmalar yeniden başlatıldı.

Kooperatifler belediye tarafından yürütülen işlemleri durdurmak için tüm etaplarda yürütmenin durdurulması iptali talepli birçok dava açtı. Halen devam eden süreçte mahkemeler tedbir taleplerini reddetti. Ancak dava süreci devam ediyor.

Örnekköy 3. vee 4. Etap için yüklenici firmaya yer teslimi yapılarak çalışmalar başlatıldı. 2026 yılı bahar aylarında konut teslimlerinin yapılması planlanıyor.

İZBETON A.Ş. tarafından Uzundere 3. Etap için yapılan ihale neticesinde yüklenici firmaya yer teslimi yapılması bekleniyor.
Aktepe-Emrez I., ve Uzundere 4. Etap inşaatların tamamlanmasına yönelik ihalelerin yapılması için hazırlık süreci devam ediyor.

Kentsel Dönüşüm Alanlarındaki Son Durum:

İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından yürütülen kentsel dönüşüm çalışmalarında; hak sahipleri ile uzlaşma sağlanması neticesinde teslim edilen (1150), inşaat yapımı devam eden ve başlatılan (6346) olmak üzere toplam 7496 bağımsız birim bulunuyor.

Örnekköy 6. Etap kapsamında 1300 bağımsız birim için 2886 sayılı Kanun kapsamında ihale hazırlık süreci devam ediyor.

Bir taraftan açılan davalar diğer taraftan yapım çalışmaları sürüyor. İzmir kent yenileme alanında çok zor bir sınavdan geçiyor.

İyi niyetle başlayan çalışmalar ve sonrasında yapılan ciddi hatalar ortada. Ama İzmir’de herkesin yapılan hatalardan ders alarak kent yenileme çalışmalarına devam etmesinden başka çere yok.

YÜKLENİCİ YİNE İZBETON

İzmir Büyükşehir Belediyesi ve İZBETON arasında imzalanan protokol kapsamındaki tüm yapım etaplarının yüklenicisi yine bu şirket oldu.

İZBETON A.S. yüklenicinin olduğu bu etaplardan Örnekkoy 3. ve 4. Etap için 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu nün 21.b maddesi kapsamında (pazarlik usulu) ile ihale yaptı. İhalede en uygun teklifi veren firma ile sözleşme imzalandı. Halen devam eden çalışmalarda inşaatların 2026 yılı bahar aylarından itibaren teslim edilmesi planlanıyor.

İZBETON A.S. tarafından Uzundere 3. Etap kapsamında hak sahiplerinin yer aldığı 4 imar adası için yine 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 21.b maddesi kapsamında ihale yapılıp ve en uygun teklifi veren firma ile sözleşme imzalandı. Yer teslimi yapılarak çalışmalara başlanacağı açıklandı.

,